حتی اگر قیمت افسارگسیخته و نجومی رمها هم کنار بگذاریم، در وضع اقتصادی این روزها، ارتقای سیستم یا حتی جمع کردن یک سیستم جدید، امریست که به شدت میتواند روی شرایط مالی ما تاثیر گذاشته و هزینه بسیار زیادی روی دست ما باقی بگذارد. شاید قبلاً گرانترین بخش یک سیستم جدید، به کارت گرافیک آن محدود میشد اما حالا که حتی رمها هم ارزشی برابر (اگر نگوییم بیشتر) با کارتها گرافیک پیدا کردهاند دیگر نمیتوانیم به سادگی اقدام به ارتقا و تعویض قطعات کنیم. البته اگر خوش شانس باشیم شاید هنوز هم بتوانیم با همین سیستم خسته و قدیمیای که داریم، سر کنیم. این سناریویی است که تکتک ما گیمرها با پوست و گوشتمان آن را لمس میکنیم؛ لحظهای که بازی مورد علاقهمان را اجرا میکنیم و به جای یک تجربه روان، با تصاویری اسلوموشن و لکنتدار مواجه میشویم که انگار سیستم دارد آخرین نفسهایش را میکشد. در اینجا هیچ چیز بدتر و عذابآورتر از افت فریم یا همان FPS پایین نیست. تیرهایتان به هدف نمیخورد، حرکت کاراکترتان سنگین و با تاخیر حس میشود و در نهایت، با اعصابی خرد شده بازی را میبندید. اما ناامید نشوید؛ قبل از اینکه به فکر فروش کلیه برای خرید قطعات جدید بیفتید، باید بدانید که دنیای کامپیوتر پر از ترفندهای نرمافزاری و راهکارهای بهینهسازی است که میتواند جان تازهای به همین سختافزار فعلیتان ببخشد. در این مقاله جامع، میخواهیم به سراغ استراتژیهایی برویم که بدون هزینه کردن حتی یک ریال، نرخ فریم شما را افزایش میدهند و تجربهای روانتر، پاسخگوتر و لذتبخشتر را برایتان رقم میزنند. ما نه تنها تنظیمات گرافیکی، بلکه نرمافزارهای کمکی قدرتمندی را بررسی خواهیم کرد که میتوانند گلوگاههای سیستم شما را باز کنند.پس در ادامه این مطلب همراه من و تکسیرو باشید.
الفبای فریم ریت | چرا FPS پادشاه بازیهاست؟
قبل از اینکه آچار به دست بگیریم و به جان تنظیمات سیستم بیفتیم، باید دقیقاً درک کنیم که داریم برای چه چیزی میجنگیم. واژه FPS مخفف “Frames Per Second” یا فریم بر ثانیه است و در سادهترین تعریف، نشان میدهد که کامپیوتر شما در هر ثانیه چند تصویر مجزا را پردازش کرده و به مانیتور میفرستد. بهترین مثال برای درک این موضوع، دفترچههای انیمیشن یا همان Flipbookهای دوران کودکی است؛ هرچقدر ورقهای دفترچه را سریعتر ورق بزنید، حرکت شخصیتها نرمتر، پیوستهتر و واقعیتر به نظر میرسد و هرچقدر سرعت ورق زدن کم شود، حرکات بریدهبریده و مصنوعی میشوند. در دنیای بازیهای ویدیویی، این سرعت ورق زدن دقیقاً همان چیزی است که مرز بین یک تجربه سینمایی روان و یک نمایش اسلاید پاورپوینت خستهکننده را تعیین میکند.
در عرف گیمینگ، ما معمولاً با سه سطح از استاندارد فریم ریت روبرو هستیم که کیفیت تجربه ما را تعیین میکنند. سطح اول 30 فریم بر ثانیه است که معمولاً حداقلِ قابل قبول برای بازیهای داستانی و کنسولی محسوب میشود، اما اگر چشمتان به نرخهای بالاتر عادت کرده باشد، کاملاً حس سنگینی و کندی را در آن لمس خواهید کرد. سطح دوم که نقطه شیرین یا همان Sweet Spot برای اکثر گیمرهاست، 60 فریم بر ثانیه است؛ در این نرخ، بازی کاملاً نرم، روان و پاسخگو به نظر میرسد و تعادل خوبی بین کیفیت بصری و عملکرد برقرار میشود. اما سطح سوم، قلمروی گیمرهای حرفهای و رقابتی است، یعنی 120 فریم به بالا. در بازیهای شوتر رقابتی مثل Counter-Strike یا Valorant، فریم ریت بالا فقط برای زیبایی نیست، بلکه مستقیماً روی تاخیر ورودی یا Input Lag تاثیر میگذارد؛ یعنی فاصله زمانی بین کلیک کردن موس تا شلیک کردن اسلحه در بازی کاهش مییابد و شانس پیروزی شما در دوئلهای میلیثانیهای بیشتر میشود.
کیمیاگری در تنظیمات گرافیکی | هنرِ تعادل بین زیبایی و عملکرد
اولین و شاید موثرترین قدم برای نجات فریم ریت، شیرجه رفتن در منوی تنظیمات گرافیکی خودِ بازی است. همه ما وسوسه میشویم که تمام گزینهها را روی Ultra قرار دهیم تا از گرافیک بازی لذت ببریم، اما وقتی کارت گرافیک توان پردازش آن را نداشته باشد، این کار عملاً خودزنی است. باید یاد بگیرید که کدام تنظیمات بیشترین ضربه را به فریم ریت میزنند و کدامیک تاثیر کمتری دارند. مهمترین و تاثیرگذارترین فاکتور، رزولوشن (Resolution) است. رزولوشن در واقع تعداد پیکسلهایی است که کارت گرافیک باید رندر کند. پایین آوردن رزولوشن، مثلاً از p1080 به p720، میتواند بار پردازشی را به شدت کاهش داده و فریم ریت را به طرز چشمگیری افزایش دهد، اما باید آگاه باشید که این کار باعث تار شدن و کاهش شفافیت تصویر میشود و باید به عنوان آخرین سنگر به آن نگاه کنید.
فاکتور سنگین بعدی، کیفیت سایهها (Shadow Quality) است. پردازش سایههای پویا و واقعی، منابع زیادی از کارت گرافیک میطلبد. اگر سیستم ضعیفی دارید، با بیرحمی تمام کیفیت سایهها را روی Low یا حتی Off قرار دهید؛ شاید بازی کمی تخت به نظر برسد، اما روان شدن آن ارزشش را دارد. کیفیت بافتها (Texture Quality) بیشتر به حافظه ویدیویی (VRAM) کارت گرافیک شما وابسته است تا قدرت پردازشی آن؛ اگر کارت گرافیک قدیمی با حافظه کم دارید، تنظیم بافتها روی Medium یا Low میتواند از لگهای ناگهانی جلوگیری کند. همچنین گزینههایی مثل Anti-Aliasing که لبههای دندانهدار اجسام را صاف میکنند، قاتل فریم ریت هستند و بهتر است آنها را خاموش کرده یا از متدهای سبکتر مثل FXAA استفاده کنید. افکتهای پسا-پردازش (Post-Processing) مثل Motion Blur یا Bloom هم که سعی در سینمایی کردن بازی دارند، اغلب منابع را هدر میدهند و غیرفعال کردنشان نه تنها FPS را بالا میبرد، بلکه دید شما را در بازیهای رقابتی شفافتر میکند.
بهبود محیطی | مدیریت ویندوز و درایورها
اما تنظیمات داخل بازی تنها نیمی از ماجراست؛ نیمه دیگر به وضعیت سیستمعامل و درایورهای شما برمیگردد. درایور کارت گرافیک شما، حکم مترجمی را دارد که زبان بازی را برای سختافزار ترجمه میکند. شرکتهایی مثل انویدیا و AMD مدام درایورهای جدیدی منتشر میکنند که حاوی بهینهسازیهای حیاتی برای بازیهای جدید هستند. یک درایور قدیمی میتواند گلوگاه سیستم شما باشد و عملکرد را مختل کند، پس عادت کنید که همیشه نرمافزار مدیریت کارت گرافیک خود را چک کرده و آخرین آپدیتها را نصب کنید. فراموش نکنید که بعد از هر آپدیت درایور، یکبار سیستم را ریستارت کنید تا تغییرات به درستی اعمال شوند.
علاوه بر درایور، خودِ ویندوز هم پر از سرویسها و برنامههایی است که مثل زالو منابع سیستم (CPU و RAM) را میمکند. وقتی میخواهید وارد بازی شوید، باید تمام برنامههای پسزمینه را ببندید. اگر عادت دارید موقع بازی کردن ده تب کروم، اسپاتیفای و دیسکورد را همزمان باز بگذارید، نباید از لگ زدن بازی تعجب کنید. تسک منیجر را باز کنید و هر چیزی که نیاز ندارید را ببندید. همچنین ویندوز 10 و 11 قابلیتی به نام Game Mode دارند که با فعال کردن آن از بخش تنظیمات Gaming، به سیستم میگویید که اولویت اول و آخر منابع باید بازی در حال اجرا باشد و فعالیتهای پسزمینه مثل آپدیت ویندوز را متوقف کند. تنظیمات Power Options را هم چک کنید و پروفایل انرژی را روی High Performance بگذارید تا ویندوز برای صرفهجویی در برق، قدرت قطعات را محدود نکند، به خصوص اگر روی لپتاپ بازی میکنید.
زرادخانه نرمافزاری | معرفی ابزارهای افزایشدهنده FPS
حالا میرسیم به بخشی که میتواند برگ برنده شما باشد: استفاده از نرمافزارهای تخصصی یا همان “Booster”ها. این برنامهها طراحی شدهاند تا کارهایی که شما باید دستی انجام دهید را به صورت خودکار و بهینه مدیریت کنند و آخرین قطرههای قدرت سیستم را استخراج نمایند. یکی از معروفترین و کارآمدترین این ابزارها، نرمافزار NoPing است. اگرچه این برنامه بیشتر به خاطر کاهش پینگ و لگ شبکه شناخته میشود، اما یک قابلیت بسیار کاربردی به نام “Boost FPS” دارد. نحوه کار آن به این صورت است که وقتی این ویژگی را فعال میکنید، نرمافزار به صورت هوشمند پروسههای غیرضروری ویندوز را شناسایی و متوقف میکند و ادعا میشود که میتواند تا 35 درصد از منابع CPU و RAM را آزاد کند. استفاده از آن ساده است؛ پس از دانلود و نصب، کافیست روی گزینه Boost FPS کلیک کنید و از بین بیش از 50 تنظیم مختلف، مواردی که میخواهید بهینه شوند را انتخاب کنید.
ابزار قدرتمند دیگری که باید بشناسید، Razer Cortex است. این برنامه محبوب به طور اختصاصی برای گیمرها طراحی شده و درست در لحظهای که بازی را اجرا میکنید، وارد عمل میشود. ریزر کورتکس به طور موقت برنامههای پسزمینه را به خواب میبرد، حافظه رم را خالی میکند و پردازنده را روی بازی متمرکز میکند تا حداکثر فریم ریت ممکن را دریافت کنید. پس از خروج از بازی، همه چیز به حالت عادی برمیگردد. اما اگر کاربر حرفهایتری هستید و دلتان کمی خطر میخواهد، نرمافزار MSI Afterburner ابزار نهایی شماست. این برنامه نه تنها برای مانیتور کردن دما و فریم ریت عالی است، بلکه به شما اجازه میدهد کارت گرافیک خود را اورکلاک (Overclock) کنید. اورکلاک به زبان ساده یعنی مجبور کردن سختافزار به کار کردن با سرعتی بالاتر از استاندارد کارخانه. با کمی افزایش فرکانس هسته و حافظه گرافیکی در این نرمافزار، میتوانید چند فریم باارزش به دست بیاورید، اما باید بسیار مراقب دمای قطعات باشید.
دشمنان نامرئی | حرارت، بدافزار و گرد و خاک
گاهی اوقات هرچقدر هم که نرمافزارها را بهینه کنید، باز هم سیستم کند است. در این شرایط باید به سراغ دشمنان فیزیکی و پنهان بروید. بزرگترین دشمن عملکرد در سیستمهای قدیمی، گرما است. وقتی گرد و غبار روی فنها و هیتسینکهای سیستم مینشیند، جریان هوا مسدود میشود و دما بالا میرود. قطعات کامپیوتری مکانیزمی دفاعی به نام Thermal Throttling دارند؛ یعنی وقتی دما از حد مجاز بالاتر میرود، قطعه خودبخود سرعت و قدرت خود را کم میکند تا نسوزد. بنابراین، اگر مدتهاست درب کیس را باز نکردهاید، یک اسپری هوای فشرده بردارید و تمام گرد و غبار را از روی قطعات، بهویژه کارت گرافیک و پردازنده پاک کنید (قبل از آن چند ویدیو آموزشی تماشا کنید تا ناخواسته به قطعات حساس خود آسیب نرسانید).
علاوه بر گرد و غبار فیزیکی، گرد و غبار دیجیتالی هم میتواند سیستم را خفه کند. بدافزارها و ویروسها، به خصوص آنهایی که از سیستم شما برای استخراج ارز دیجیتال (ماینینگ) استفاده میکنند، میتوانند تمام منابع سیستم را در پسزمینه ببلعند بدون اینکه شما متوجه شوید. نصب یک آنتیویروس معتبر و اسکن کامل سیستم، اقدامی ضروری است تا مطمئن شوید تمام قدرت پردازشی سیستم صرف بازی میشود و نه پر کردن جیب هکرها. همچنین قابلیتهای جانبی ویندوز مثل Game Bar یا اورلیهای (Overlay) برنامههایی مثل دیسکورد و استیم که روی بازی نمایش داده میشوند، میتوانند منابع مصرف کنند. اگر سیستم ضعیفی دارید، رفتن به تنظیمات این برنامهها و غیرفعال کردن Overlay ممکن است تاثیر مثبتی روی FPS داشته باشد.
جمعبندی | استراتژی بقا در دنیای مدرن
افزایش FPS و زنده نگه داشتن یک سیستم قدیمی، یک نبرد تکجبههای نیست؛ بلکه مجموعهای هماهنگ از دهها اقدام کوچک و بزرگ است که وقتی در کنار هم قرار میگیرند، نتیجهای ملموس ایجاد میکنند. از پایین آوردن رزولوشن و سایهها در تنظیمات بازی گرفته تا بستن برنامههای پسزمینه، استفاده از ابزارهای کمکی مثل NoPing و Razer Cortex، و حتی تمیز کردن فیزیکی کیس، همه و همه قطعات پازلی هستند که تصویر نهایی آن، یک تجربه روان و لذتبخش است. واقعیت این است که شاید با انجام این کارها نتوانید عناوینی مثل سایبرپانک را با تنظیمات Ultra و Ray Tracing بازی کنید، اما احتمالاً میتوانید بازیها را از حالت اسلوموشن خارج کرده و به سطحی از روانی برسانید که قابل بازی و رقابت باشند. در دورانی که ارتقای سختافزار برای بسیاری از ما تبدیل به یک رویا شده است، یادگیری این ترفندهای بهینهسازی FPS، هنرِ بقای گیمرهاست؛ هنری که به ما اجازه میدهد با وجود تمام محدودیتها، همچنان در دنیاهای مجازی مورد علاقهمان بتازیم و لذت ببریم.
حالا نوبت شماست که تجربیات خود را با ما و دیگر کاربرانی که با سیستمهای قدیمی دست و پنجه نرم میکنند، در میان بگذارید. آیا تا به حال از نرمافزارهای تقویتکننده مثل NoPing یا Razer Cortex استفاده کردهاید و تأثیر واقعی آنها را در بازیها حس کردهاید؟ یا شاید ترفند شخصی و خاصی دارید که در این لیست نبود اما همیشه سیستم شما را نجات داده است؟ برایمان بنویسید که کدام بازی سنگین گرافیکی بوده که با انجام این تنظیمات، بالاخره توانستید آن را روان اجرا کنید و طلسم لگ را بشکنید؛ نظرات و راهکارهای شما میتواند راهگشای گیمر دیگری باشد که در همین لحظه با افت فریم میجنگد.
