در چشم‌انداز مدرن و دیجیتالی شده دنیای بازی‌های ویدیویی، انتخاب یک فروشگاه برای خرید بازی، دیگر تنها یک تصمیم ساده بر اساس قیمت یا در دسترس بودن یک عنوان خاص نیست؛ بلکه به نوعی، انتخاب یک جهان‌بینی و رأی دادن به یک فلسفه مشخص در مورد مالکیت، آزادی و آینده دارایی‌های دیجیتال ماست. در یک سوی این میدان نبرد، غولی بی‌رقیب و انکارناپذیر به نام استیم ایستاده است؛ پلتفرمی که برای میلیون‌ها بازیکن در سراسر جهان، نه تنها یک فروشگاه، بلکه خودِ تعریف PC گیمینگ است. استیم با کتابخانه‌ای تقریباً بی‌کران، امکانات اجتماعی گسترده و یک اکوسیستم یکپارچه، به نیرویی غالب تبدیل شده که به سختی می‌توان زندگی یک PC گیمر را بدون آن تصور کرد.
اما در سوی دیگر، یک شورشی اصیل و سرسخت به نام GOG قرار دارد؛ چالشی که شاید از نظر مقیاس، داوود در برابر جالوت باشد، اما از نظر ایدئولوژیک، بر پایه‌هایی کاملاً متفاوت و انقلابی بنا شده است. GOG، که توسط استودیوی تحسین‌شده CD Projekt (خالقان سری The Witcher و Cyberpunk 2077) پایه‌گذاری شده، با یک پرچم وارد این نبرد شده است: آزادی کامل بازیکن و مالکیت واقعی بر بازی‌ها.
این مقاله، یک مقایسه ساده میان ویژگی‌های دو فروشگاه نیست؛ بلکه واکاوی عمیق دو فلسفه متضاد است که آینده نحوه خرید، نگهداری و تجربه بازی‌های ویدیویی را شکل می‌دهند. آیا ما به سوی دنیایی حرکت می‌کنیم که در آن، بازی‌ها سرویس‌هایی اجاره‌ای در اکوسیستم‌های بسته هستند، یا هنوز جایی برای مالکیت سنتی، حفظ تاریخ و آزادی بی‌قید و شرط مصرف‌کننده وجود دارد؟ در ادامه همراه من و تک‌سیرو باشید تا با کالبدشکافی دقیق تفاوت‌های بنیادین میان استیم و GOG، به شما در انتخاب مسیری که با ارزش‌ها و جهان‌بینی شما همسوتر است، کمک کنیم.
فلسفه بنیادین: اکوسیستم یکپارچه در برابر مالکیت بی‌قید و شرط
مهم‌ترین، عمیق‌ترین و بنیادین‌ترین تفاوت میان استیم و GOG، در رویکرد آن‌ها به مفهوم مالکیت و استفاده از DRM (مدیریت حقوق دیجیتال) نهفته است. این تفاوت، تنها یک جزئیات فنی نیست، بلکه هسته اصلی هویت هر دو پلتفرم را تشکیل می‌دهد.
استیم، بر پایه فلسفه یک اکوسیستم یکپارچه و بسته عمل می‌کند. هنگامی که شما یک بازی را بر روی استیم خریداری می‌کنید، در واقع در حال خرید یک مجوز برای اجرای آن بازی در چارچوب سرویس استیم هستید. بازی‌های شما به حساب کاربری‌تان گره خورده‌اند و برای اجرای آن‌ها، تقریباً همیشه نیازمند به اجرای کلاینت استیم (حتی در حالت آفلاین) برای تأیید این مجوز هستید. این رویکرد، که بر پایه DRM استوار است، مزایای خود را دارد: ایجاد یک محیط امن در برابر تقلب در بازی‌های آنلاین، مدیریت آسان آپدیت‌ها، و ادغام عمیق با امکانات اجتماعی پلتفرم. اما در عین حال، معایب بزرگی نیز به همراه دارد. شما به معنای واقعی کلمه، مالک فایل‌های بازی خود نیستید. اگر روزی به هر دلیلی دسترسی خود را به حساب کاربری استیم از دست بدهید، کل کتابخانه بازی‌هایتان نیز از دست خواهد رفت. شما نمی‌توانید یک نسخه پشتیبان از بازی خود تهیه کرده و آن را بر روی کامپیوتر دوستتان نصب کنید. در واقع شما همواره به پلتفرم استیم و سیاست‌های شرکت Valve وابسته هستید.
در مقابل، GOG با یک فلسفه کاملاً متضاد و رادیکال قد علم کرده است: DRM-Free یا آزادی کامل از مدیریت حقوق دیجیتال. هنگامی که شما یک بازی را از GOG خریداری می‌کنید، شما مالک واقعی آن بازی می‌شوید. GOG به شما این امکان را می‌دهد که یک فایل نصب کننده کاملاً آفلاین و مستقل از بازی را دانلود کنید. شما می‌توانید این فایل را بر روی هر تعداد هارد دیسک که می‌خواهید کپی کنید، آن را به دوستانتان بدهید، و بازی را بر روی هر کامپیوتر سازگاری، بدون نیاز به هیچ‌گونه کلاینت، اتصال به اینترنت یا تأیید آنلاین، نصب و اجرا کنید. این بازی، برای همیشه متعلق به شماست، حتی اگر روزی پلتفرم GOG به طور کامل از بین برود. این رویکرد، که یادآور دوران طلایی خرید بازی‌ها بر روی دیسک‌های فیزیکی است، بر پایه اعتماد به مشتری و احترام به حق مالکیت او بنا شده است. GOG معتقد است که شما پس از پرداخت هزینه یک محصول، باید کنترل کاملی بر روی آن داشته باشید. این تفاوت فلسفی، بزرگترین دلیل برای حمایت بسیاری از بازیکنان از GOG است؛ آن‌ها این پلتفرم را نه تنها یک فروشگاه، بلکه یک سنگر برای حفظ حقوق مصرف‌کننده در دنیای دیجیتال می‌دانند.
کتابخانه بازی‌ها: اقیانوس بی‌کران یا گالری هنری منتخب؟
تفاوت فلسفی میان این دو پلتفرم، به طور مستقیم بر روی استراتژی آن‌ها در زمینه انتخاب و ارائه بازی‌ها نیز تأثیر گذاشته است.
کتابخانه استیم، یک اقیانوس بی‌کران است. این پلتفرم، با فاصله زیاد، بزرگترین فروشگاه دیجیتال بازی‌های PC در جهان است و میزبان میلیون‌ها عنوان، از بزرگترین و پرهزینه‌ترین بازی‌های AAA گرفته تا کوچکترین، عجیب‌ترین و تجربی‌ترین بازی‌های مستقل میباشد. این گستردگی، بزرگترین نقطه قوت و در عین حال، یکی از نقاط ضعف استیم به شمار می‌رود. مزیت آن، تنوع بی‌نظیر و این اطمینان است که تقریباً هر بازی‌ای را که به دنبالش باشید، می‌توانید در استیم پیدا کنید. اما عیب آن، رویکرد Firehose Approach آن میباشد؛ حجم عظیم بازی‌های جدیدی که روزانه بر روی این پلتفرم منتشر می‌شوند، باعث شده تا کنترل کیفیت به یک چالش جدی تبدیل شود و کشف بازی‌های خوب و باکیفیت در میان انبوهی از عناوین متوسط یا ضعیف، گاهی اوقات بسیار دشوار باشد.
در مقابل، کتابخانه GOG، بیشتر به یک گالری هنری منتخب و گزیده‌کار شباهت دارد. این کتابخانه به مراتب کوچکتر از استیم است، اما هر عنوانی که در آن قرار می‌گیرد، از یک فیلتر کیفی مشخص عبور کرده است. GOG، همانطور که از نام کاملش (Good Old Games) پیداست، در ابتدا با یک مأموریت مشخص کار خود را آغاز کرد: حفظ و احیای بازی‌های کلاسیک. این پلتفرم، گنجینه‌ای بی‌نظیر از شاهکارهای قدیمی است که با وسواس و دقت فنی، برای اجرا بر روی سیستم‌عامل‌های مدرن بهینه‌سازی شده‌اند. اگر به دنبال تجربه دوباره یک بازی کلاسیک از دوران کودکی خود بدون درگیر شدن با مشکلات سازگاری هستید، GOG بدون شک بهترین مقصد شماست. با این حال، در سال‌های اخیر، GOG دامنه فعالیت خود را به شدت گسترش داده و اکنون میزبان بسیاری از عناوین جدید و مدرن AAA و مستقل نیز میباشد. در حقیقت این پلتفرم با یک رویکرد گزیده‌کارانه، تلاش می‌کند تا مجموعه‌ای از بهترین‌ها را، چه از گذشته و چه از حال، در اختیار مخاطبان خود قرار دهد.
کلاینت و امکانات: شبکه اجتماعی فراگیر یا مرکز فرماندهی یکپارچه؟
اما تجربه کاربری در هر یک از این پلتفرم‌ها، توسط کلاینت دسکتاپ آن‌ها شکل می‌گیرد که در این زمینه نیز، شاهد دو رویکرد کاملاً متفاوت هستیم.
کلاینت استیم، بسیار فراتر از یک لانچر ساده برای اجرای بازی‌هاست؛ این یک شبکه اجتماعی فراگیر و یک اکوسیستم کامل است. امکاناتی مانند لیست دوستان، چت صوتی و متنی، گروه‌های کاربری، و پروفایل‌های قابل شخصی‌سازی، آن را به یک پلتفرم اجتماعی کامل برای گیمرها تبدیل کرده است. اما قدرت واقعی آن در دو ویژگی منحصربه‌فرد نهفته است: Steam Workshop و Community Market. ورکشاپ استیم، بهشتی برای مادینگ است و به بازیکنان اجازه می‌دهد تا به راحتی هزاران ماد ساخته شده توسط جامعه کاربری را برای بازی‌های خود دانلود و نصب کنند. مارکت استیم نیز، یک اقتصاد مجازی پویا برای خرید و فروش آیتم‌های درون بازی و سایر اقلام دیجیتال است. این امکانات، یک اثر شبکه‌ای قدرتمند ایجاد کرده‌اند که کاربران را به شدت به این اکوسیستم وابسته و وفادار نگه می‌دارد و اجازه کوچ به پلتفرم دیگر را از کاربران خود سلب می‌کند.
در مقابل، GOG Galaxy، کلاینت مدرن GOG، با یک ایده انقلابی و کاملاً کاربرمحور به میدان آمده است: تبدیل شدن به یک مرکز فرماندهی یکپارچه برای تمام بازی‌های شما، صرف نظر از اینکه آن‌ها را از کجا خریداری کرده‌اید. بزرگترین و منحصربه‌فردترین ویژگی GOG Galaxy، قابلیت ادغام با سایر پلتفرم‌ها است. شما می‌توانید حساب‌های کاربری خود در استیم، اپیک گیمز، ایکس‌باکس و… را به آن متصل کرده و تمامی بازی‌های خود را از تمامی این پلتفرم‌ها، در یک کتابخانه واحد و زیبا مشاهده و مدیریت کنید. این یک حرکت کاملاً در جهت حمایت از مصرف‌کننده و در تضاد مستقیم با فلسفه باغ محصور استیم است. GOG Galaxy نیز امکاناتی مانند ذخیره‌سازی ابری، اچیومنت‌ها و لیست دوستان را ارائه می‌دهد، اما نکته کلیدی اینجاست که استفاده از این کلاینت، کاملاً اختیاری است. شما می‌توانید بازی‌های خود را از طریق وب‌سایت دانلود کرده و بدون نیاز به نصب هیچ‌کدام از این امکانات، از آن‌ها لذت ببرید؛ امری که بار دیگر، بر فلسفه DRM-Free و آزادی کامل کاربر تأکید می‌کند.
حقوق مصرف‌کننده: سیاست‌های بازگشت وجه و نگاهی به اعتماد
یکی دیگر از زمینه‌هایی که تفاوت دیدگاه این دو پلتفرم را به خوبی نشان می‌دهد، سیاست‌های آن‌ها در قبال بازگشت وجه (Refund) است.
سیاست بازگشت وجه استیم، کاملاً مشخص، سرراست و تا حدی سختگیرانه است. شما می‌توانید هر بازی را تا 14 روز پس از خرید و به شرطی که کمتر از 2 ساعت آن را بازی کرده باشید، بدون هیچ‌گونه سوالی پس داده و وجه کامل خود را دریافت کنید. این یک سیستم کارآمد و قابل پیش‌بینی است، اما انعطاف‌پذیری چندانی ندارد. اگر یک بازی دارای مشکلات فنی باشد که پس از 2 ساعت خود را نشان دهند، یا اگر پس از چند ساعت متوجه شوید که با سلیقه شما همخوانی ندارد، دیگر شانسی برای بازگرداندن آن نخواهید داشت.
در مقابل، سیاست بازگشت وجه GOG، یکی از سخاوتمندانه‌ترین و مشتری‌مدارانه‌ترین سیاست‌ها در کل صنعت بازی‌های ویدیویی است. شما تا 30 روز پس از خرید یک بازی، صرف نظر از اینکه آن را دانلود یا بازی کرده‌اید یا خیر، می‌توانید درخواست بازگشت وجه کامل دهید. این سیاست، بیش از یک قانون، یک بیانیه است؛ بیانیه‌ای مبنی بر اعتماد کامل GOG به جامعه کاربری خود. این پلتفرم بر این باور است که بازیکنان از این سیستم سخاوتمندانه سوءاستفاده نخواهند کرد و این سطح از اعتماد، رابطه‌ای بسیار مثبت و محترمانه را میان شرکت و مشتریانش ایجاد کرده است. این رویکرد، بار دیگر نشان‌دهنده فلسفه اول مشتری است که در تار و پود هویت GOG تنیده شده است.
کلام آخر: انتخاب با شماست؛ کدام مسیر به دنیای شما نزدیک‌تر است؟
پس از واکاوی تمامی این تفاوت‌ها، به این نتیجه می‌رسیم که استیم و GOG، بیش از آنکه رقبای مستقیمی برای تمامی کاربران باشند، دو گزینه با دو مجموعه ارزش کاملاً متفاوت هستند که هر یک، برای گروه خاصی از بازیکنان، انتخاب بهتری محسوب می‌شوند. انتخاب میان آن‌ها، انتخاب میان دو جهان‌بینی است.
استیم، انتخاب راحتی، فراگیری و تجربه اجتماعی است. اگر به دنبال دسترسی به بزرگترین کتابخانه ممکن از بازی‌ها هستید، اگر امکانات اجتماعی مانند ورکشاپ و مارکت برای شما اهمیت دارد، و اگر با مفهوم خرید مجوز به جای مالکیت در ازای یک اکوسیستم یکپارچه و راحت، مشکلی ندارید، استیم بدون شک پلتفرم غالب و انتخاب منطقی برای شما خواهد بود. این پلتفرم در حقیقت یک نیروگاه عظیم و کارآمد است که تقریباً تمامی نیازهای یک گیمر مدرن را پوشش می‌دهد.
GOG اما انتخاب اصالت، مالکیت و آزادی است. اگر شما یک کلکسیونر هستید که به دنبال مالکیت واقعی و دائمی بر بازی‌های خود می‌گردید، اگر به حفظ و تجربه دوباره بازی‌های کلاسیک اهمیت می‌دهید، اگر از DRM و محدودیت‌های آن بیزارید، و اگر به دنبال حمایت از یک پلتفرم هستید که حقوق مصرف‌کننده را در اولویت اول خود قرار می‌دهد، GOG پناهگاه امن شما خواهد بود. درواقع این انتخاب، یک انتخاب ایدئولوژیک است؛ انتخابی برای کسانی که معتقدند بازی‌هایی که می‌خرند، باید برای همیشه متعلق به خودشان باقی بمانند.
در نهایت، وجود هر دوی این پلتفرم‌ها، یک اتفاق بسیار سالم و حیاتی برای اکوسیستم گیمینگ PC میباشد. آن‌ها به بازیکنان، یک انتخاب واقعی ارائه می‌دهند؛ انتخابی در مورد اینکه چگونه می‌خواهند بازی‌های خود را خریداری، نگهداری و تجربه کنند. و در دنیای دیجیتال امروز، داشتن چنین انتخابی، خود یک موهبت بزرگ است که نباید از اهمیت آن چشم‌پوشی کرد.
